Tarihsel Boyutuyla Kurban!

“Kurban kesme” eylemi, İslam Dini’nin doğuşundan çok önceki çağlara kadar uzanır. Tarihte, ibadet niyetiyle yapılan ilk kurban, Hz. Adem’in oğulları Habil ile Kabil’in kurbanlarıdır. Aralarında çıkan ihtilafta hangisinin haklı olduğunu anlamak için, Cenâb-ı Hakk’a kurbanlarını arz ettiler. Habil’in kurbanı kabul edilmişti. Bunu çekemeyen ve isteğine kavuşmak için çalışan Kabil, kardeşi Habil’i öldürmüştü.

* * *

İnsanlık tarihinde en fazla şöhret bulan kurban olayı ise Hz. İbrahim’inkidir. Ünlü dinler tarihçisi Mircea Elida, bu olay üzerinde şöyle bir yorum yapmakta: “… Tek tanrılı dinlerin insan kurban edilmesi eylemine en temel örneği, Hz. İbrahim’in oğlunu tanrının isteği üzerine kurban etmeye hazırlandığı sırada, tanrı tarafından gönderilen bir koçu kurban etmesi öyküsünde görürüz.

İlk olarak Tevrat’ta karşımıza çıkan ve Yeni Ahit ile Kurân’da da yer alan hikâye, Kurân’da bazı farklılıklar gösterir. Kuran’a göre Hz. İbrahim, karısı Sara’dan olan ikinci oğlu Hz. İshak’ı değil, cariyesi Hacer’den olan ilk oğlu Hz. İsmail’i kurban etmekle görevlendirilmiştir. Bu değişiklikte, ilk çocuğun kurban edilmesi inanışının rol oynadığı düşünülebilir…”

 

Hz. İbrahim’le başlayan kurban geleneği İshak ve oğlu Yakup tarafından da devam ettirilmişti. Yahudilerde kurban adeti Kudüs Tapınağı’nın yıkılmasından sonra kaldırıldı; Mabed’in yıkılmasından sonra “Kurban” ibadeti askıya alınmış olsa da, günümüzde Yahudiler, günahlardan arınmak için horoz veya tavuk kurban edip etlerini fakirlere dağıtmaktadırlar.

* * *

Hıristiyanlık inancında Tanrı için herhangi bir kurban kesilmez. Çünkü bu “kurban”, Hz. İsa’nın kendisidir. İnanışa göre Hz. İsa, bütün insanlığın günahları için çarmıhta kendisini kurban etmiştir. Kiliselerde yapılan ekmek-şarap ayini bu kurbanı temsil eder. Dünya çapındaki Mesih İnanlısı toplulukların çoğunda Hz. İsa’ya atfedilen bu emir, ya her pazar ya da belirli pazar günleri yerine getirilmektedir.

* * *

Türklerin sosyal yaşamının her aşamasında kurbanın önemli bir yeri olmuştur. Eski Türk toplumlarında kurban, toplumsal yönü ile toplum birliğine süreklilik kazandırıcı, dayanışmayı arttırıcı, tinsel yapıyı güçlendirici ve kuşaklar arasında bağ kurma işlevlerini yerine getirmektedir.

Eski Mezopotamya’da Kurban sunumu düzenli ayin ve törenlerle yapılır. Babil’de haftanın yedinci günü olan cumartesi uğursuz sayılır ve bu uğursuzluktan kaçınmak için adaklar adanıp kurbanlar kesilir.

Asurlularda ise kurbanlık hayvanı kesip tanrılara sunmak gereklidir; yoksa tanrılar insanın kendisini yiyeceklerdir. Asurlularda kesilen oğlak ya da kuzu gibi yavru hayvanların, insanların bütün günahlarını temizleyeceklerine inanılır.

Sümer ülkesinde kurbanlar, tanrıların besini olarak değerlendirilir. Onlar için mühim olan kanın akıtılmasıdır. Sümerlerde kurban edilmiş insanlara da rastlanılmıştır. En değerli kurban kuzudur. Ancak domuz ve diğer hayvanlar da kurban edilir.

* * *

Kurban, İslam dininde Allah’a yaklaşmayı Allah yolunda malların feda edilebileceğini, Allah’a teslimiyeti ve şükrü ifade eder. Kurban ibadeti hicretin ikinci yılında uygulanmaya başlanmıştır.

Kurân-ı Kerîm’de (Kevser Sûresi 1–3); « Şüphesiz biz sana Kevser’i verdik. O Halde, Rabbin için namaz kıl, kurban kes.»

Çoğu hadislerde de kesilen kurbanın akan kanı ile birlikte sahibinin günahlarının da bağışlanacağını söylenmiştir.

Kurban edilecek hayvanlar, koyun, keçi, sığır, manda ve devedir. Koyun ve keçinin bir yıllığı kurban edilir. Sığır ve mandanın iki, devenin ise beş yaşında olanı kurban edilir. Koyun ve keçi bir kişi adına kurban edilebilir. Sığır ve deveye ise birden yediye kadar kişiler ortak olabilir. Kurban kesildikten sonra et, tartı ile eşit şekilde paylaşılır. Bir bölümü ya da tamamı başkalarına bağışlanır.

Kurbanınız hayırlı, bayramınız kutlu olsun